Międzysektorowe wyzwania: specjalista ds. ochrony dóbr kultury na wypadek sytuacji kryzysowej i wojny – opracowanie programu studiów podyplomowych, dedykowanych pracownikom działającym na pograniczu dziedzin.” finansowanego w ramach Mechanizmu Finansowego EOG na lata 2014-2021
Program Edukacja
Dziedzictwo kulturowe to nieodłączna część tożsamości społecznej i bogactwa duchowego każdego narodu. Stale obserwujemy jak wzrasta świadomość związana z przekonaniem o konieczności ochrony dóbr kultury. Za zmianą świadomości idą także zmiany postaw i działania przekładające się na lepsze zabezpieczenie – zarówno ruchomych i nieruchomych – obiektów zabytkowych. Cały czas poszerzana jest paleta narzędzi zapobiegających występowaniu szkód oraz przeciwdziałania skutkom w sytuacji, kiedy zabytek ucierpiał. Niestety, równocześnie liczba potencjalnych zagrożeń rośnie, na co wpływ ma m.in. nieprzewidywalna sytuacja polityczna na arenie międzynarodowej oraz zmiany klimatu, które pośrednio i bezpośrednio generują liczne zagrożenia. Dla zapewnienia bezpieczeństwa dobrom kultury, kluczowe jest przygotowanie obiektów i zajmującego się nimi personelu do sprostania zagrożeniom i wyzwaniom, jakich mogą być świadkiem. Każda z sytuacji kryzysowych: konflikt zbrojny, katastrofa naturalna, przestępczość czy nawet zaniedbanie wymagają innego zestawu wiedzy i odrębnego planu działania. Niezbędne jest ugruntowywanie i systematyczne pogłębianie wiedzy oraz umiejętności w zakresie ochrony dziedzictwa kultury, w szczególności przez osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo obiektów zabytkowych i instytucji gromadzących dobra kultury. Podnoszenie kompetencji zawodowych w tym zakresie oraz budowanie porozumienia między osobami pracującymi w różnych dziedzinach i obszarach jest konieczne dla wypracowywania efektywnych i sprawdzonych narzędzi ochrony dóbr kultury oraz dziedzictwa kulturowego.
W maju 2020 roku Instytut Kultury Willa Decjusza w Krakowie, Stowarzyszenie Willa Decjusza w Krakowie i Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni rozpoczęły realizację projektu pt.: „Międzysektorowe wyzwania: specjalista ds. ochrony dóbr kultury na wypadek sytuacji kryzysowej i wojny – opracowanie programu studiów podyplomowych, dedykowanych pracownikom działającym na pograniczu dziedzin”, finansowanego w ramach Mechanizmu Finansowego EOG na lata 2014-2021, w ramach Programu Edukacja.
Głównym celem projektu jest opracowanie programu studiów podyplomowych w zakresie ochrony dóbr kultury w różnych niebezpiecznych sytuacjach wraz z pełną dokumentacja pozwalającą na uruchomienie programu w strukturze uczelni. Na potrzeby projektu zebrano zespół ekspercki, który w ramach konsultacji pracował nad takim zestawem zagadnień problemowych, który w pełni wyczerpie temat i zaspokoi potrzeby osób zawodowo zajmujących się zabezpieczeniem dziedzictwa materialnego. W trakcie projektu realizowane były warsztaty adresowane do profesjonalistów, wyrywkowo testujące założenia zespołu eksperckiego oraz spotkania upowszechniające, które miały za zadanie popularyzowanie konkretnych zagadnień. Bardzo obszerną częścią działań były prace na kompletem publikacji, narzędzi służących pogłębieniu wiedzy z zakresu:
1) polskich regulacji prawnych w obszarze ochrony dziedzictwa kultury w sytuacjach kryzysowych i na wypadek konfliktu zbrojnego,
2) wybór międzynarodowych regulacji i wytycznych w tym samym zakresie,
3) przegląd kazusów i wzory wraz z instrukcjami użycia oraz
4) obszerne opracowanie podręcznikowe dopasowane do programu studiów.
Horyzontalnym celem projektu jest wzbogacenie dostępnej oferty edukacyjnej i uzupełnienie jej o nową propozycję pogłębienia wiedzy, która dziś ma bardzo ważne znaczenie i jest adresowana do szerokiego grona odbiorców, w szczególności zaś do administracji rządowej i samorządowej, pracowników zarządzających obiektami zabytkowymi, pracowników instytucji kultury, architektów, konserwatorów, archeologów, duchowieństwa, właścicieli i zarządców obiektów zabytkowych, służb mundurowych oraz osób zainteresowanych wieloaspektowymi zagadnieniami z zakresu ochrony dóbr kultury, w tym w sytuacji kryzysu lub działań wojennych.
Obiektom dziedzictwa kultury, w szczególności zaś obiektom zabytkowym i gmachom instytucji gromadzących dobra kultury zagrażają czynniki naturalne (np. ogień, woda, wiatr czy trzęsienia ziemi) oraz działalność człowieka – zarówno świadoma (zniszczenie, uszkodzenie, wandalizm, grabież, przemyt), jak i nieświadoma, będącą skutkiem inwestycji budowlanych, działalności rolniczej i przemysłowej, konserwacji przeprowadzonej niezgodnie ze sztuką konserwatorską, niewystarczającego przygotowania osób realizujących zadania inwestycyjne przy obiektach zabytkowych oraz niewłaściwych zabezpieczeń, jak i braku zachowania odpowiednich procedur bezpieczeństwa. Pomimo wielu podejmowanych działań prawnych, organizacyjnych i edukacyjnych oraz zwiększającej się świadomości społecznej w zakresie potrzeby ochrony dziedzictwa kulturowego nieustannie obserwujemy niszczenie oraz uszkodzenie dóbr kultury wynikające z zagrożeń cywilizacyjnych, katastrof i klęsk żywiołowych, destrukcyjnej działalności człowieka oraz konfliktów zbrojnych.
Działania są kierowane do szerokiego grona odbiorców, do środowisk akademickich, administracji publicznej, służb mundurowych, a w szczególności osób, których podstawowym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa naszego wspólnego dziedzictwa kultury oraz zachowania go dla przyszłych pokoleń.
Konferencja naukowa
W dniach 21-22 kwietnia 2022 roku w Willi Decjusza w Krakowie odbędzie się międzynarodowa konferencja naukowa pod (roboczym) tytułem „Ochrona dziedzictwa: zagrożenia i wartości”, będąca podsumowaniem projektu „Międzysektorowe wyzwania: ochrona dóbr kultury na wypadek sytuacji kryzysowej i wojny”, realizowanego przez Stowarzyszenie Willa Decjusza w Krakowie, Akademię Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni we współpracy z Instytutem Kultury Willa Decjusza w Krakowie.
Kwietniowa konferencja będzie miała na celu prezentację rezultatów dwuletnich działań oraz zdefiniowanie wyzwań w temacie ochrony dóbr kultury (także niematerialnych) – w sytuacjach kryzysowych (jak np. pożar, przemyt, powódź, akty wandalizmu, efekty zmian klimatycznych) i na wypadek wojny na przykładzie konkretnych sytuacji i obiektów. W czasie
konferencji będę również podejmowane tematy dotyczące kwestii prawa humanitarnego w dobie konfliktów, przemytu i przewozu dóbr kultury, konserwacji ratunkowej i budowania świadomości w zakresie ochrony dziedzictwa.
Konferencja odbędzie się w Willi Decjusza w Krakowie. W konferencji będzie można także uczestniczyć online. Wszystkie spotkania będą tłumaczone.