Pożar Archiwum Urzędu Miasta Krakowa to katastrofa o niespotykanej skali. Urzędnicy bagatelizują sprawę.

Przeglądając publikacje w sieci, związane z pożarem Archiwum Urzędu Miasta Krakowa, nie można oprzeć się wrażeniu, że ktoś tutaj bardzo bagatelizuje sprawę. Nie będziemy tutaj opisywać ani analizować kwestii technicznych i rozwiązań czy kroków jakie należało podjąć, aby uratować jakiekolwiek akta. Operacja w takich sytuacjach bywa bardzo skomplikowana i wielu specjalistów instytucji, uczelni i niezależnych firm brało w niej udział.

Niedawno ukazał się raport wstępny, takie przynajmniej należy wysnuć wnioski, ponieważ 7 stron raportu z największej „straty polskiej archiwistyki od Powstania Warszawskiego” (jak twierdzi Krowoderska.pl), według nas nie może być pełnym raportem końcowym. Jak wynika z tego raportu, cała operacja suszenia akt i ich zabezpieczania cały czas trwa i dopiero po jej zakończeniu będzie można oszacować pełne straty.

1. W archiwum znajdowało się 20372 mb. akt, w tym 5272 mb. akt kategorii A. Szacunkowo 150-200 milionów dokumentów.
2. Co znajdywało się w zasobach archiwum:
   • dokumentacja archiwalna wszystkich komórek organizacyjnych urzędu,
   • także zlikwidowanych miejskich jednostek organizacyjnych,
   • karty Rejestru Mieszkańców,
   • kartoteki ewidencyjno-dowodowe, tzw. koperty dowodów osobistych mieszkańców Krakowa, dokumentacja Miejskiej Rady Narodowej Miasta Krakowa,
   • dokumentacja Prezydium Rady Narodowej Krakowa,
   • dokumentacja Rady Narodowej Krakowa,
   • dokumentacja Urzędu Miasta Krakowa,
   • dokumentacja Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Krakowie z lat 1952–1975 ,
   • dokumentacja Prezydium Rady Narodowej z czterech byłych dzielnic Krakowa,
   • „.. były tam również akta indywidualnych spraw mieszkańców – niektóre mogłyby się przydać podczas postępowań administracyjnych czy sądowych, ale zapewne większości nie uda się uratować ..”
   • książki meldunkowe – w zasobie Archiwum Urzędu Miasta Krakowa było 25770 pozycji ksiąg ze wszystkich dzielnic Krakowa.
   • 190 mb. dokumentacji dotyczącej wywłaszczeń nieruchomości za lata 1950-2010. Wszystkie te akta posiadały kategorię „A”, a więc wieczystego przechowywania,
   • Zasób Wydziału Architektury i Urbanistyki czyli około 6500 mb akt kategorii „A” oraz „B10”. Jest to głównie dokumentacja pozwoleń na budowę oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
3. Podczas akcji ratunkowej wszystkich magazynów odzyskano 877 metrów akt z czego 800 zamrożono a 70 metrów poddano suszeniu.

Najważniejsze kwestie z raportu:

Magazyn numer 1

Zestawienie dokumentów wydobytych ze spalonych magazynów Archiwum Urzędu Miasta Krakowa na ul. Na Załęczu 2 Opracowano na podstawie protokołów z wydobycia akt Magazyn nr 1.

W trakcie rozbiórki magazynu i wydobycia i zabezpieczania akt w magazynie nr 1 stwierdzono, że w wyniku pożaru większość przechowywanych w nim akt uległa spaleniu. Odzyskano jedynie szczątkową ilość z przechowywanych w tym magazynie akt. Przed pożarem w magazynie znajdowało się łącznie 5107 mb. akt, w tym 627 mb. dokumentacji archiwalnej ( kat. A ) oraz 4480 mb dokumentacji niearchiwalnej ( kat. B ). Wśród przechowywanych akt znajdowały się Książki meldunkowe, Karty Rejestru Mieszkańców, Karty Osobowe Mieszkańców oraz koperty dowodów osobistych.
Wydobycie akt z magazynu nr 1 zostało potwierdzone protokołami o numerach 1086, 1412, 1414 – 1423. Łącznie wydobyto 5,4 mb. dokumentów. Po konsultacji z konserwatorem do liofilizacji zakwalifikowano 0,4 mb. dokumentacji, a do procesu suszenia i dezynfekcji 5 mb. akt. Niemal całkowitemu zniszczeniu uległy Książki Meldunkowe (uratowano 18 szt. z ponad 25 tys.), ok. 350 mb. Kart Obsługi Mieszkańców oraz ok. 244 mb. kopert dowodów osobistych.

Magazyn nr 2

Podanie ostatecznej ilości mb uratowanych dokumentów będzie możliwe dopiero po zakończeniu procesu suszenia i uporządkowaniu w Archiwum Urzędu Miasta Krakowa.

W magazynie przechowywane były materiały archiwalne oraz dokumentacja niearchiwalna Wydziału Architektury i Urbanistyki UMK. Przed wybuchem pożaru znajdowało się w nim łącznie 5974 mb. akt, w tym 1404 mb. dokumentacji archiwalnej ( kat. A ) oraz 4570 mb. dokumentacji niearchiwalnej ( kat. B ).

Wydobycie akt z magazynu nr 2 zostało potwierdzone protokołami z wydobycia o numerach 348 – 1411 i 1413. Łącznie udało się wydobyć 663 mb. dokumentów głównie z Wydziału Architektury.

Po konsultacji z konserwatorem do liofilizacji zakwalifikowano 608 mb. akt, a do procesu suszenia i dezynfekcji 55 mb akt.

Podkreślić należy, że powyższe wyniki mają wartość szacunkową. Podczas procesu zabezpieczania, dokumentację pozbawiano resztek pudeł archiwalnych, obwolut i teczek. Wymogi techniczne sprawiły, że każdy zafoliowany pakiet musiał być maksymalnie sprasowany. Papier miał przylegać jak najściślej do siebie, aby zminimalizować ilość powietrza pomiędzy poszczególnymi kartami. Po zakończeniu procesu suszenia lub liofilizacji, gdy akta zostaną zgodnie z przepisami uporządkowane, spakowane oraz umieszczone na półkach regałowych, należy spodziewać się zwiększenia objętości uratowanej części zasobu archiwum.

Magazyn nr 3

Magazyn nr 3 przeznaczony był na przechowywanie dokumentacji niearchiwalnej w większości z krótkim okresem przechowywania. Znajdowało się w nim łącznie 4724 mb. akt dokumentacji niearchiwalnej ( kat. B ). Z racji ogromnej skali zniszczeń spowodowanych pożarem oraz zainfekowania biologicznego dokumentacji w tym magazynie nie było możliwości wydobycia żadnych akt do przeprowadzenia procesu liofilizacji lub suszenia.

Magazyn nr 4

Magazyn nr 4 przeznaczony był na przechowywanie materiałów archiwalnych oraz dokumentacji niearchiwalnej. Znajdowało się w nim łącznie 4552 mb akt, w tym 3170 mb. materiałów archiwalnych (kat. A ) oraz 1382 mb. dokumentacji niearchiwalnej ( kat. B )
Wydobycie akt z magazynu nr 4 zostało potwierdzone protokołami z wydobycia o numerach 1 – 347. Łącznie udało się wydobyć 196 mb. dokumentów. Po konsultacji z konserwatorem do liofilizacji zakwalifikowano 174 mb. dokumentacji, a do procesu suszenia i dezynfekcji 22 mb akt.
Poniższa tabela przedstawia akta, które zostały wydobyte z magazynu nr 4:

Jak podaje onet.pl, rzeczniczka Prezydenta Miasta Krakowa Jacka Majchrowskiego poinformowała pismem, że żadna kopia dokumentów archiwalnych, nie została zdigitalizowana, ponieważ urząd nie ma obowiązku digitalizowania dokumentów i takiej digitalizacji nie wykonał. Samo archiwum zostało oddane do użytku niedawno, bo w czerwcu 2018 roku i już wtedy portal Krakow.pl podawał, że docelowo mają tam trafić dokumenty, które zgodnie z prawem muszą być przechowywane latami.

Ciekawą kwestią jest wygospodarowane miejsce dla Centrum Oglądu Monitoringu krakowskiej Straży Miejskiej oraz fakt sprawdzania instalacji przeciwpożarowej na kilkanaście dni przed pożarem.

Podsumowując kwestie pożaru należy dosadnie podkreślić, że tak potężna strata akt archiwalnym, niejednemu mieszkańcowi Krakowa i okolic przysporzy problemów w przyszłości. Jak dotąd Prokuratura nie ustaliła przyczyn pożaru i nikt nie został pociągnięty do odpowiedzialności.

Należy podkreślić, iż było to nowoczesne archiwum, niedawno oddane do użytku. Obecnie UMK będzie musiało ponownie zainwestować i dojdą jeszcze potężne koszta związane z całą akcją ratunkową, zatrudnieniem specjalistów ze wszystkich instytucji, organizacji, urzędów i prywatnych firm.

„.. To największa katastrofa w archiwistyce od czasów pacyfikacji Powstania Warszawskiego ..”

Zainteresowanie sprawą wynikło z dokumentu jaki otrzymaliśmy z Archiwum. Wynika z niego, że Archiwum nie jest w posiadaniu decyzji, jakie wcześniej posiadał a które miały status wieczystego przechowywania.

Źródła:

1. 2017 – 7 grudzień – Zarząd Inwestycji Miejskich w Krakowie – Budowa Archiwum Urzędu Miasta Krakowa przy ul. Na Załęczu 2
2. 2018 – 26 kwiecień – Krakow.pl – Trwa rozbudowa archiwum Urzędu Miasta Krakowa / PAP – Kraków: Trwa rozbudowa archiwum
3. 2019 – 28 czerwiec – Krakow.pl – Trzecia hala archiwum UMK wkrótce gotowa / Youtube – Trzecia hala archiwum UMK wkrótce gotowa
4. 2021 – 10 luty – Krakow.pl – Pożar w archiwum Urzędu Miasta Krakowa
5. 2021 – 24 luty – Eska.pl – Łukasz Gibała: czy archiwum na pewno było zabezpieczone przed pożarem? Miasto: było
6. 2021 – 27 luty – Krowoderska.pl – W archiwum spłonęła historia wielu pokoleń krakowian. Straciliśmy nawet 98% dokumentów
7. 2021 – 28 luty – Gazeta.pl – Kraków. Pożar w Archiwum Urzędu Miasta. Przepadło 200 mln dokumentów. 98 proc. zasobów
8. 2021 – 1 marzec – Onet.pl – Pożar archiwum w Krakowie. Żaden z dokumentów nie został zdigitalizowany
9. 2021 – 2 marzec – Krowoderska.pl – W archiwum były kilometry pozwoleń na budowę, decyzje o WZ i zagospodarowaniu terenu
10. 2021 – 15 kwiecień – Krowoderska.pl – Jacek Majchrowski: beton w archiwum jest tak spalony, że po silniejszym dotknięciu rozsypuje się w proch
11. 2021 – 13 sierpień – RadioKrakow.pl – Mija pół roku od pożaru archiwum Urzędu Miasta Krakowa. Co udało się ustalić?
12. 2021 – 27 październik – Krakow.pl – Jest raport po pożarze archiwum
13. 2021 – 25 październik 2021 – GazetaKrakowska.pl – TYLKO U NAS. Pożar miejskiego archiwum w Krakowie. Ujawniamy skalę zniszczeń
14. 2021 – 8 grudzień – GazetaKrakowska.pl – Kilkanaście dni przed pojawieniem się ognia w miejskim archiwum sprawdzano systemy przeciwpożarowe. „Brak usterek”
15. Wikipedia.org – Pożar Archiwum Urzędu Miasta Krakowa
16. Kvp.pl – Archiwum Urzędu Miasta Krakowa
17. UMK – Archiwum Urzędu Miasta Krakowa
18. 7-mio stronicowy Raport z działalności Zespołu ds. zabezpieczenia archiwaliów archiwum zakładowego Urzędu Miasta Krakowa oraz określenia zasad postępowania z ocalałymi archiwaliami po zakończeniu akcji ratowniczo-gaśniczej

Cały raport – kopia:

Źródło zdjęcia: Unsplash